Yoga en meditatie tegen de winterdip?

Hoofdfoto: Mitya Ku

Als ik mij gespannen of somber voel, dan las ik altijd zo snel mogelijk een yoga- of meditatiesessie in. Voor mij werkt het bijvoorbeeld heel goed tegen de winterdip. Na die tijd voel ik me altijd iets beter, soms een klein beetje en soms ben ik helemaal weer de opgewekte Francien van weleer. Toen ik mij laatst weer eens uit een negatieve spiraal had gemediteerd, bekroop mij naast hervonden kalmte ook een gevoel van nieuwsgierigheid. Zouden meer mensen hun najaarsdip tegengaan met een fikse work-out voor lichaam en geest? Wat zegt de wetenschap hierover? Dus hup, die laptop aan en Googlen maar. Ik neem je graag mee in mijn huis-tuin-en-keukenonderzoek naar Yoga & Meditatie tegen de winderdip.

Screenshot van Vimeo

Tipje van de sluier

Dat ‘ff Googlen” draaide uit op een urenlange ‘click & read’-sessie. Ik kwam van alles tegen, van blogs en e-zines tot wetenschappelijke artikelen. Alvast een kleine samenvatting: yoga draagt volgens onderzoek bij aan het tegengaan van depressieve klachten, w.b.t. meditatie is de wetenschap er nog niet helemaal uit; op basis van ervaringen (ook mijn eigen) helpen ze beiden tegen de winterdip.

Wat is een winterdip?

We zeggen het zo makkelijk: “ik heb last van een winterdepressie”of “het zal wel ’n najaarsdip zijn”. Maar wanneer praten we nou eigenlijk over een winterdip of -depressie? Ik vond het antwoord op Gezondheidsplein.nl in het artikel ‘wat is een winterdepressie‘. Omdat ik me vandaag extra gestructureerd voel trakteer ik je nu op een paar bullet points:

• Er is verschil tussen een winterdip en een winterdepressie, namelijk:

• Als je een dip hebt, dan heb je een lichte vorm van een depressie. Dus het is eigenlijk hetzelfde, maar bij de tweede heb je zwaardere en/of meer klachten.

• De hoeveelheid daglicht heeft invloed op hoe we ons voelen. ’s Avonds wordt de hormoon melatonine aangemaakt, dat er voor zorgt dat je slaperig wordt. Hoe minder daglicht je vangt, hoe meer melatonine je aanmaakt. Als je daar gevoelig voor bent kan hierdoor een winterdepressie ontstaan.

• Je kan zowel een flinke lijst psychische als lichamelijke klachten hebben. Op zich al vervelend als je een paar van deze klachten hebt, maar je zou het maar treffen met de winnende combinatie behoefte aan calorierijk voedsel en obstipatie…

• Vaak verdwijnen de klachten van een winterdepressie weer in het voorjaar.

• Vrouwen voelen zich vaker depressief dan mannen. Oorzaak en gevolg, misschien? Geintje natuurlijk, die van mij is hartstikke lief 😉

Ah, dus ik heb maar een winterdip!

Komen de symptomen uit het artikel van Gezondheidsplein je iets te bekend voor? Komen de klachten bij jou als de dagen korter worden en verdwijnen ze weer als de eerste lammetjes over de wei huppelen? Gefeliciteerd, je hebt last van een winterdip. Disclaimer: als je je zorgen maakt, altijd ff checken met de huisarts. Gelukkig, zal je misschien denken, het is maar een winterdip. Het woord klinkt heel onschuldig en sommigen kunnen er prima mee omgaan. Maar je ervaart écht de depressieve klachten, wat je leven serieus kan beïnvloeden tijdens de donkere maanden. Je bent ook niet de enige die hier last van heeft. Neem je winterdip dus serieus.

Ik hou niet van somber en lusteloos zijn. Wat kan ik doen?

Je kan de symptomen bestrijden of jezelf minder vatbaar maken voor een winterdip. Meestal is het een combinatie van beide. De huisarts kan je verschillende behandelingen tegen een winterdepressie of zelfs medicatie voorschrijven. Volgens mij is het beste medicijn een dagelijkse dosis yoga en meditatie, maar dat is mijn ervaring. Nu wil je natuurlijk graag weten of het jou ook weer aan het huppelen krijgt, al of niet in combinatie met andere methodes. Voordat je dat kleine beetje energie dat je nog hebt inzet om te beginnen met yoga en te leren mediteren, wil je wellicht weten wat ‘de mensen’ en ‘de wetenschap’ hierover zeggen. Daar was ik ook nieuwsgierig naar, dus zocht ik het uit.

Wat zegt de wetenschap?

Eens kijken wat er in de medische wereld wordt gezegd over yoga en meditatie versus je winterdip. Om het wat breder te trekken heb ik ook gezocht op ‘depressieve klachten’, ‘angst’ en ‘stress’. We kijken straks naar wat onderzoeken en artikelen die ik heb gelezen, maar eerst kijken we wat er al wordt voorgeschreven en vergoed op dit gebied. Als de zorgverzekering iets vergoed, dan moet daar toch een goede bodem aan onderzoek en bewijs onder liggen, denk ik dan. Misschien ben ik daar naïef in, maar je mag dan ook je eigen conclusies trekken.

Wat wordt er vergoed?

Zoekt en gij zult als eerste zoekresultaat een kleurrijk artikel in De Volkskrant vinden. Dat was even smullen! Een GGZ-instelling heeft een constructie opgezet om onverzekerde yogalessen toch vergoed te krijgen. Een hoogleraar gezondheidseconomie vindt daar iets van, namelijk dat ‘leuke activiteiten’ zoals yoga en meditatie niet vergoed mogen worden omdat ‘andere mensen die uit eigen zak moeten bekostigen’. Of in de woorden van de woordvoerder van Zorginstituut Nederland: “Zaken als yoga, meditatie en massage worden beschouwd als welzijnsactiviteit, het is niet de bedoeling dat die worden gedeclareerd”.

Lichamelijk en geestelijk welzijn is dus je eigen verantwoordelijkheid. Pas als we ziek zijn en behandeling nodig hebben, komt de zorgverzekering om de hoek kijken. Maar als yoga en meditatie bewezen hulp bieden bij depressieve klachten, dan verandert het toch van een welzijnsactiviteit (of ‘leuke activiteit’) in een medische behandeling? Maar helaas: yoga wordt nergens vergoed. Ook meditatie komt er bekaaid van af; alleen het modernere zusje mindfulness wordt bij sommige verzekeraars vergoed vanuit een aanvullend pakket (bron: zorgwijzer.nl).

Alternatieve geneeswijzen

In sommige polissen wordt yoga genoemd onder ‘alternatieve geneeswijzen’ (en dan onder het kopje ‘wordt niet vergoed’). Volgens deze encyclopedie is een alternatieve geneeswijze “een behandel- of onderzoeksmethode waarvoor geen algemeen aanvaard wetenschappelijk bewijs van geneeskundige effectiviteit geleverd is.” Verzakeraar CZ zegt bijvoorbeeld: “Experimentele behandelingen en ontspanningstherapieën zoals yoga vergoeden wij niet.” Grappig, laatst zag ik een aflevering van Zondag met Lubach over wat er zoal vergoed wordt aan alternatieve geneeswijzen:

Zorgverzekeraars zouden tientallen alternatieve geneeswijzen vergoeden in aanvullende pakketten.

Is er dan zo weinig bewijs van de helende werking van yoga en meditatie op lichaam en geest, dat zelfs reïncarnatietherapie het ervan wint?

Onderzoeken en artikelen

Ik heb geen idee hoe het systeem van verzekeringen en vergoedingen werkt. Waar moet een behandeling aan voldoen om vergoed te worden? Blijkbaar hoeft het niet aantoonbaar te werken. Toch heb ik heel wat onderzoeken en artikelen gevonden, die allemaal min of meer concluderen dat yoga helpt tegen depressieve klachten. We bespreken er een paar:

In 2004 deed een psychologiestudente aan de University of California onderzoek naar de effecten van yoga op depressieve klachten. Ze verdeelde 28 jong-volwassenen met licht depressieve klachten in twee groepen. De helft deed dagelijks yoga onder begeleiding van een instructeur, de andere helft kreeg geen enkele behandeling. Na vijf weken was er een ‘significante afname van de klachten’ geconstateerd bij yoga-groep. Hun conclusie is dus dat yoga werkt tegen depressieve klachten. Een artikel in de Elsevier uit 2009 zegt hetzelfde over de inzet van yoga tegen depressie en angsten bij vrouwen: “Het onderzoek laat zien dat yoga kan worden gezien als een aanvullende therapie of alternatief voor een medische behandeling tegen angststoornissen”.

Over meditatie zijn de geleerden het niet helemaal eens. Als ik zoek op meditatie en depressie, dan vind ik vooral publicaties over mindfulness. Die methode staat goed aangeschreven. Een artikel op GGZnieuws.nl windt er geen doekjes om en kopt: “Mindfulness werkt écht (bij angst en depressie)“. Volgens Filip Raes, hoofddocent pyschologie aan de KU Leuven, is dat door nieuw onderzoek met hersenscans aangetoond. Maar wat blijkt: meditatie kan ook gevaarlijk zijn. Volgens een artikel op mentalhealthdaily.com kan het sommige vormen van depressie of angststoornissen een boost geven. Dat komt onder andere door een vergroot bewustzijn, waardoor je jouw sombere toestand juist bewuster meemaakt. Ze waarschuwen ook dat je goed moet kijken naar de vorm en duur van de meditatie en goed moet blijven monitoren wat het met je doet. Dat lijkt me een goed advies, ook als je het gebruikt tegen de winterdip.

Ervaringen van anderen

Omgaan met depressieve klachten is net winkelen in een webshop: je kijkt niet alleen naar de technische specificaties en producttests, je wil ook weten of het voor anderen de belofte waarmaakt. Zijn er meer mensen die zich net als ik met yoga en meditatie uit de winterdip hebben gesleept? En zijn er ook lotgenoten met minder goede ervaringen?

Amy Weintraub: Yoga, de natuurlijke Prozac

Al snel stuitte ik op het bijzondere verhaal van Amy Weintraub. Ze is gecertificeerd yogatherapeute (ik wist niet dat dat bestond), oprichtster van de LifeForce Yoga Healing Institute en schreef meerdere boeken over yoga versus depressie. Ook geeft ze trainingen en seminars over de hele wereld. Ze werkt samen met psychologen en onderzoekers om het beste uit yoga te halen voor optimaal geestelijk welzijn. Hoe het zo gekomen is dat ze haar hele leven aan yoga(-therapie) heeft gewijd? Dat komt door eigen ervaring. Ze herstelde zelf van een jarenlange depressie. Psychotherapie en medicijnen hielpen wel, maar een dagelijkse dosis Hatha Yoga trok haar uiteindelijk uit het dal. In één van haar boeken noemt ze yoga ‘de natuurlijke Prozac’. Ze vertelt het zelf in dit interview:

Amy Weintraub’s History of Yoga for Depression

Amy Weintraub’s boek “Yoga for Depression” kan je bestellen via haar website.

Van depressie naar eigen yoga-klas

Naast het verhaal van Amy vond ik nog veel meer voorbeelden van mensen die baat hebben gehad bij yoga tegen depressie. Veel van hen zijn net als Amy nu ook yoga-instructrice (deze meid bijvoorbeeld, en deze).

Mindfulness tegen de winterdip

Ken je de website Elephant Journal? Ik ook niet. Nou ja, inmiddels wel. Op die website vertelt Spike ons ‘How Meditation Cured My Depression‘. Hij kwam van de drankfles via medicatie uiteindelijk bij meditatie uit om zijn depressie de kop in te drukken. Ook ene ‘TiredTina‘ mediteerde zich beter en typte met hervonden energie haar persoonlijke verhaal op de website ‘Mental Health Forum’.

https://www.youtube.com/watch?v=naPzdwrP3_A

Toch blijkt mindfulness weer dé vorm van meditatie van dit moment te zijn. Naast dat het minstens net zo goed blijkt te werken als anti-depressiva vind ik het terug in allerlei ’top-zoveel tegen de winterblues‘-artikelen. Ik vond zo even geen ervaringsdeskundigen die met mindfulness uit de winterdip zijn gekomen. Maar ik heb ook geen verhalen gevonden waarbij mensen dieper in de depressie zijn geraakt of voor wie het simpelweg niks heeft gedaan. Misschien kon ik geen negatieve ervaringen vinden omdat ik bevooroordeeld ben en niet de goeie zoektermen gebruik. Ik ben namelijk overtuigd van de kracht van yoga én meditatie tegen depressieve klachten, dus ook tegen je winterdip.

Jouw ervaring

Nu ik je zo ver mee heb genomen in mijn nieuwsgierigheid, ben ik benieuwd naar jouw ervaring. Hoe ga jij je winterdip te lijf of hoe voorkom je de najaarsdepressie? Helpen yoga en/of meditatie je daarbij of juist niet?